Wczesne przeciwdziałanie niepowodzeniom szkolnym - dysleksja

Pani prof. Marta Bogdanowicz stwierdziła kiedyś, że „Dziecko z dysleksją nie rodzi się w szkole. Ono z objawami trafia do przedszkola. Należy je tylko rozpoznać i umiejętnie mu pomóc”. Dzieci z „ryzyka dysleksji” wymagają intensywnych ćwiczeń usprawniających zaburzone funkcje po to, by nie doszło do pogłębienia i utrwalenia zaistniałych deficytów, a w konsekwencji do problemów z czytaniem i pisaniem oraz pierwszych niepowodzeń szkolnych.
Już w przedszkolu łatwo nam stwierdzić czy dziecko:

  • bezproblemowo uczy się wierszyków, czy tekstu piosenek,
  • wyróżnia różne dźwięki z otoczenia,
  • w zabawach potrafi zharmonizować ruch z rytmem,
  • umiejętnie posługuje się przyborami do rysowania, malowania,
  • umie wskazać różnice w dwu pozornie identycznych obrazkach,
  • jest samodzielne w czynnościach samoobsługowych,
  • jest sprawne ruchowo, szczególnie zwracamy uwagę na umiejętność trzymania równowagi m.in. w przejściu po ławeczce

Dziecko, które ma zdecydowane problemy w zakresie powyższych czynności możemy zaliczyć do grupy dzieci z ryzyka dysleksji. Wówczas winniśmy stworzyć dla naszego dziecka zestaw zadań i umiejętności, które będziemy ćwiczyć by zminimalizować bądź całkowicie wykluczyć wszelkie nieprawidłowości.

W usprawnianiu percepcji wzrokowej pomocne będą nam książeczki i czasopisma dziecięce, które ukazują się na naszym rynku. Oferujące m.in. zabawy typu: znajdź różnice, odszukaj drogę w labiryncie, odwzoruj obrazek, dobierz parę, uzupełnij obrazek brakującym elementem. Pomocne również będą gry, takie: jak układanki, puzzle, wyszukiwanie ukrytych fragmentów obrazka.

Przykłady ćwiczeń usprawniających percepcję wzrokową (analizę i syntezę wzrokową)

  1. Wszelkiego rodzaju układanki, np. puzzle, kolorowe figury geometryczne, domina.
  2. Wyodrębnianie różnic między obrazkami (powiedz, czym różnią się te obrazki).
  3. Rysowanie konturów wg podanego wzoru – dziecko otrzymuje rysunek o słabo zaznaczonym konturze, zadaniem dziecka jest pogrubienie istniejącego konturu.
  4. Układanie wzorów z figur geometrycznych. Podajemy dziecku wzór, dziecko odtwarza ten wzór.
  5. Kreślenie kształtów graficznych powstałych za pomocą kreski łączącej wyznaczone uprzednio punkty.
  6. Wypełnianie konturów – pokrywanie płaszczyzny farbą, kredką.
  7. Wyszukiwanie takich samych liter i ich segregowanie. Dajemy dziecku duży kartonik z napisaną literą oraz kilka małych kartoników z różnymi pojedynczo wypisanymi literami. Zadaniem dziecka jest znalezienie litery przedstawionej na dużym kartoniku.
  8. Wyszukiwanie liter i sylab. Dziecko w otrzymanym tekście wyszukuje poznane litery i sylaby, zamalowuje je.

Ćwiczenia usprawniające percepcję wzrokową dziecka znajdą Państwo
w następujących publikacjach:

  1. Obserwuję, mówię i rysuję. Ćwiczenia rozwijające percepcję wzrokową – E. Waszkiewicz
  2. Jeszcze potrenujmy. Ćwiczenia w zakresie wzrokowo-słuchowym - B. Zakrzewska
  3. Wzory i obrazki – M. Frostig, D. Horne
  4. Zestaw pomocy rozwijających spostrzegawczość wzrokową i myślenie „terapia zabawą” – J. Baran
  5. Dobieramy pary wyrazów – H. Grzelachowska

Usprawniać funkcje motoryczne możemy, nie ograniczając dziecku możliwości rysowania, malowania, wycinania, lepienia. Nie zabraniajmy tego, przeciwnie zachęcajmy i organizujmy takie zajęcia dzieciom.

Przykłady ćwiczeń usprawniających motorykę dłoni (podnoszących poziom graficzny pisma):

  1. Ćwiczenia: „rysowania” w powietrzu dużych kształtów.
  2. Lepienie z plasteliny, wydzieranki, wycinanki.
  3. Oburęczne malowanie dużych kształtów
  4. Ugniatanie małych kulek z gazet, bibułki.
  5. Ugniatanie w dłoniach małych gumowych piłeczek.
  6. Ćwiczenia palców: otwieranie i zamykanie dłoni.
  7. Masowanie dłoni i ramion.
  8. Kolorowanie płaszczyzn w książeczkach z obrazkami.
  9. Pisanie po śladzie.

Ćwiczenia usprawniające funkcje ruchowe znajdą Państwo w następujących publikacjach:

  1. Zestawy szablonów do pisania i rysowania.
  2. Ćwiczenia rozwijające sprawność ruchową ręki – H. Tymichowa
  3. Zeszyt do początkowej nauki pisania – B. Rocławski
  4. Ćwiczenia służące doskonaleniu rozwoju ruchowego – Zeszyt nr 5
    – E. Chmielewska

Percepcję słuchową możemy ćwiczyć poprzez odtwarzanie rytmów, rozpoznawanie dźwięków dobiegających z oddali, uczenie się wierszyków. Bardzo pożyteczna jest zabawa w rymowanie, wymyślanie wyrazów rozpoczynających się bądź kończących na zadaną głoskę.

Przykłady ćwiczeń usprawniających analizę i syntezę słuchową

  1. Zabawa w rozpoznawanie dźwięków.
  2. Zabawa w nasłuchiwanie: co się wokół nas dzieje.
  3. Pokazując dziecku różne przedmioty, wypowiadaj pierwszą część słowa, poproś, żeby dziecko je kończyło.
  4. Segregowanie obrazków wg podanej głoski: na początku, na końcu.
  5. Prosimy dziecko, aby za pomocą klaskania podzieliło podawane słowa na sylaby.
  6. Mówimy zdanie. Prosimy, żeby dziecko policzyło w nim wyrazy.
  7. Mówimy głoski i prosimy dziecko, żeby powiedziało, jakie tworzą słowo,
    np. K-a-c-p-e-r, jakie to słowo?
  8. Mówimy sylaby i prosimy dziecko, żeby powiedziało, jakie tworzą słowo:
    sa-mo-lot: samolot

Ćwiczenia usprawniające percepcję słuchową znajdą Państwo w publikacjach:

  • Ćwiczenia służące doskonaleniu wymowy, Zeszyt nr 1, E. Chmielewska,
  • Ćwiczenia służące doskonaleniu percepcji słuchowej, Zeszyt nr 3, E. Chmielewska,
  • Jeszcze potrenujemy. Ćwiczenia w zakresie wzrokowo – słuchowym, B. Zakrzewska,
  • Głoska a litera. Ćwiczenia dla dziecka z trudnościami w czytaniu i pisaniu, H. Grzelachowska.
  • Co to? Kto to? – Ćwiczenia i zabawy z dźwiękiem (płyta CD- audio + zestaw obrazków). Wyd. Seventh sea.

Pracując z dzieckiem musimy pamiętać, że: wszystko jest do usprawnienia! Wymaga to jednak SYSTEMATYCZNOŚCI, CIERPLIWOŚCI I ZDECYDOWANIA.

Na podstawie artykułu Przemysława Mateckiego: „Wczesne przeciwdziałanie dysleksji”.

Opracowała: Agnieszka Mądrzelewska.